Ráðstefna um menntun í náttúruvísindum/dagskrá

Ráðstefnudagskrá - drög með fyrirvara um breytingar

28. mars | Föstudagur
13:00-13:20	Setning ráðstefnu í Sandgerðisskóla Bylgja Baldursdóttir, skólastjóri Sandgerðisskóla
13:20-14:00	Opnunarerindi Zoom The Newton concept - practical and varied teaching in science, with link to the curriculum Per Arild Konradsen, stofnandi FIRST Scandinavia
14:00-15:45 14:00-14:20 14:20-14:40 14:40-15:05 15:05-15:25 15:25-15:45 15:45-16:05	Málstofa I Zoom Málstofustjóri: Helga Snæbjörnsdóttir Náttúrufræðikennsla og leiðsagnarnám: Helga Snæbjörnsdóttir | Hlíðaskóli Gárur á Reykjanesi - útinám og verkefni í nærumhverfi: Brynja Stefánsdóttir | Geocamp Iceland / Stapaskóli Kaffipása (25 mín) Læsistengd skynjun og útinám: Sigurlaug Jensdóttir, Anna Wahlström og Elmar Sverrisson | Leikskólinn Gefnarborg From Knowledge to Action: Advancing Education for Sustainable Development: Sabrina Miller | Fulbright fræðimaður við HÍ Alheimur: Guðrún Matthildur Sigurbergsdóttir | HÍ
14:00-15:45 14:00-14:20 14:20-14:40 14:40-15:05 15:05-15:25 15:25-15:45 15:45-16:05	Málstofa II Zoom Málstofustjóri: Brynhildur Bjarnadóttir Náttúrufræðikennsla í grunnskólum - Hvað segja kennarar? Brynhildur Bjarnadóttir | HA Norrænir kennaranemar, loftslagsbreytingar og menntun: Kristín Norðdahl og Edda Elísabet Magnúsdóttir | HÍ Kaffipása (25 mín) Science on Stage: Það besta í evrópskri náttúrufræðikennslu: Sigurður Fjalar Jónsson og Hrafnhildur Gísladóttir | FB Náttúrúvísindafærnin sem PISA mælir: Haukur Arason | HÍ Að efla samfélög með aðferðafræði STEM (STEM Learning Ecosystems™): Huld Hafliðadóttir | STEM Íslandog NýMennt
14:00-15:45 14:00-14:20 14:20-14:40 14:40-15:05 15:05-15:25 15:25-15:45 15:45-16:05	Málstofa III Zoom| Málstofustjóri: Hildur Sigfúsdóttir Kennarakvikan: Hvernig stöndum við saman að þróun og miðlun námsefnis?: Martin Swift | NýMennt Undirstaðan - vefbók í efnafræði fyrir framhaldsskóla: Ásdís Ingólfsdóttir | Kvennaskólinn í Reykjavík Kaffipása (25 mín) Birtingarmynd vísinda í STEM- og Makerspaces-verkefnum: Svava Pétursdóttir | HÍ Námsefni og verkefni í náttúruvísindum í 8.-10. bekk í Rimaskóla: Jónína Ómarsdóttir | Rimaskóli Geimstöð framtíðarinnar í 10. bekk: Heiðrún Þórðardóttir og Jón Berg Reynisson | Háaleitisskóli
16:05-16:30	Þátttakendur flytja sig yfir í Þekkingarsetur Suðurnesja
16:30-18:00	Kynning á Þekkingarsetri Suðurnesja Hanna María Kristjánsdóttir, forstöðumaður Þekkingarseturs tekur á móti ráðstefnugestum. Léttar veitingar í boði og bjórkynning frá Litla brugghúsinu í Garði.
29. mars | Laugardagur
9:00-9:10	Ráðstefnugestir boðnir velkomnir
9:10-9:50	Opnunarerindi Zoom Should we only teach the science? Teachers as agents of change for equity in science education Douglas Larkin, prófessor í náttúruvísindamenntun við Montclair State University.
9:50-11:40 9:50-10:30 10:30-10:50 10:50-11:40	Málstofa I Zoom Málstofustjóri: Haukur Arason Nýju hæfniviðmiðin rædd: Martin Swift, Brynja Stefánsdóttir og Ingibjörg Stefánsdóttir | NýMennt Kaffipása (20 mín) Verklegar æfingar á yngsta stigi: Svava Pétursdóttir og Haukur Arason | HÍ
9:50-11:40 9:50-10:30 10:30-10:50 10:50-11:40	Málstofa II Zoom Málstofustjóri: Helga Snæbjörnsdóttir Building Models from Phenomena - Ambitious Science Teaching: Douglas Larkin | MSU Kaffipása (20 mín) Ambitious Science Teaching - Using Claim-Evidence-Reasoning for Argumentation: Douglas Larkin | MSU
11:40-12:00	Léttur hádegisverður
12:00-16:00	Vettvangsferð Farið verður í rútu frá Sandgerðisskóla. Leiðsögn verður í höndum Ólafs Jóns Arnbjörnssonar, stofnanda GeoCamp Iceland.

---

Ágripaskrá: föstudagur

Náttúrufræðikennsla og leiðsagnarnám | Helga Snæbjörnsdóttir

Hvernig getur markviss hugtakakennsla, skýrar innlagnir (þar sem nemendur vita alltaf til hvers er ætlast af þeim, hvar þeir standa og hvert þeir stefna bætt árangur nemenda) aukið áhuga þeirra á náttúrufræði og almennt bætt gæði kennsl? Hvernig höldum við gæðum náttúrufræðikennslu í hámarki má sama tíma og við samþættum náttúrufræði við aðrar greinar? Hvernig getur náttúrufræðikennari eflt vettvangsferðir í öllum skólanum og hjálpað samkennurum sínum að kanna umhverfið með nemendum sínum? Öllum þessum spurningum verður velt upp og svarað.

Gárur á Reykjanesi - útinám og verkefni í nærumhverfi | Brynja Stefánsdóttir

Verkefnið Gárur er útikennslu verkefnabanki með kortlagningu á þeim svæðum sem henta vel fyrir útikennslu. Farið verður yfir verkefnið og hvernig útfærslum verður háttað fyrir aðra skóla.

Læsistengd skynjun og útinám | Sigurlaug Jensdóttir, Anna Wahlström og Elmar Sverrisson

Erindið mun fjalla um þá vinnu sem unnin hefur verið við leikskólann Gefnarborg og snýr að læsistengdri skynjun og útinámi. Sérstaklega verður kafað í þá þætti sem tengjast náttúruvísindum.

From Knowledge to Action: Advancing Education for Sustainable Development | Sabrina Miller

Traditional environmental education focuses on increasing students' knowledge, awareness, and appreciation of nature and environmental issues. Education for Sustainable Development (ESD) builds upon these foundations but shifts the emphasis toward empowering students to take meaningful action. ESD follows a three-stage approach: (1) knowledge-building, (2) expanding perspectives and emotional connections, and (3) fostering student empowerment through real-world action. This presentation explores how educators can guide students beyond awareness to active participation in sustainability efforts. By integrating social, economic, and environmental considerations, ESD equips students with the values and skills needed to address global challenges, including climate change. The session will highlight strategies for ensuring that students not only understand sustainability issues but also feel capable and motivated to be part of the solution.

Alheimur | Guðrún Matthildur Sigurbergsdótti

Alheimur er frumkvöðlaverkefni sem snýst um að setja á fót vísindasetur sem mun innihalda gagnvirkt og í senn áþreifanlegt efni um hin ýmsu svið vísinda og tækni þar sem börn og aðrir gestir fá tækifæri til að prófa, snerta, heyra og sjá í staðinn fyrir að lesa langa fræðilega texta. Ásamt því að nýta nýjustu tækni mun setrið vera áþreifanlegt í þeim skilningi að skapa leikrænt og áhrifaríkt umhverfi sem heillar við fyrstu sýn. Markmiðið er að kveikja áhuga á vísindum og tækni með óhefðbundnum leiðum og með því efla forvitni og skapandi hugsun hjá börnum sem og öðrum gestum.

Náttúrufræðikennsla í grunnskólum - Stuðningur við kennara | Brynhildur Bjarnadóttir

Akureyrarbær fór af stað með átaksverkefni í að skoða hvernig bærinn getur betur stutt við náttúrufræðikennara í grunnskólum bæjarins. Haldin voru 4 málþing á vormisseri 2024 þar sem kennara unnu í umræðuhópum við að skoða hvernig mætti auka bæði gæði og árangur náttúrufræðikennslu í bænum. Helstu niðurstöður voru þær að kennarar kalla kalla eftir aukinni símenntun innan náttúruvísinda. Þeir vilja efla fagþekkingu sína en vita oft ekki hvert á að leita. Þeir leggja til að reglulega verði boðið upp á menntabúðir í náttúruvísindagreinum. Ennfremur kom fram að aðstaða til náttúrufærðikennslu er oft slæm og aðbúnaður ekki fullnægjandi fyrir verklega kennslu. Þá kalla kennarar eftir meira samstarfi milli náttúrufræðikennara og vilja aðgang að hugmyndabönkum og samræmdum matslitum. Þeir vísa í einhvers konar jafningjastuðningur í gegnum lærdómssamfélag. Niðurstöður þessara umræðna verða kynntar í erindinu og ályktanir dregnar af því hvernig megi styðja betur við náttúrufræðikennara með það að markmiði að auka gæði og árangur kennslu.

Skilningur, viðhorf og líðan Norrænna kennaranema gagnvart loftslagsbreytingum og menntun | Kristín Norðdahl og Edda Elísabet Magnúsdóttir

Kennarar gegna mikilvægu hlutverki við að hvetja og efla komandi kynslóðir til að bregðast við þeim vanda sem loftslagsbreytingar hafa í för með sér. Því er mikilvægt að þeir hljóti þá hæfni sem þarf til hlutverksins í námi sínu. Þessi rannsókn miðar að því að kanna líðan og hugmyndir norrænna kennaranema í tengslum við loftslagsbreytingar, til hvaða mótvægisaðgerða þeir eru tilbúnir að grípa og hvernig þeir myndu standa að slíkri menntun. Fræðilegur bakgrunnur rannsóknarinnar byggir á kenningum um umbreytandi nám ( e. transformative learning). Gagna var aflað með netkönnun sem innihélt megindlegar og eigindlegar spurningar , sem voru greindar með tölfræðiaðferðum og þemagreiningu. Fyrstu niðurstöður benda til þess að norrænir kennaranemar meti þekkingu sína á loftslagsbreytingum góða þótt fáir gætu útskýrt hvað loftlagsbreytingar feli í sér og dæmi voru um algengar forhugmyndir. Ljóst var að nemendur skilja hvernig loftslagsbreytingar hafa áhrif á þeirra eigin land en skortir dæmi um breytingar frá nærumhverfi sínu og einnig dæmi frá öðrum Norðurlöndum. Margir kennaranemanna sögðust hafa áhyggjur af loftslagsbreytingum og endurspeglaðist það í þeirra daglega lífi. Þeir mátu hæfni sína til að kenna um loftlagsbreytingar góða en hömpuðu þó kennsluaðferðum sem ekki hafa reynst vel til að styðja börn til að finna lausnir á vandamálum og grípa til viðeigandi aðgerða. Niðurstöðurnar benda til þess að kennaramenntun ætti að leggja áherslu á dæmi um loftlagsbreytingar í nærumhverfinu til að dýpka skilning barna á vandamálinu og að nýta leiðir í kennslu sem hafa reynst áhrifaríkar til að ýta undir vonir barna um framtíðina í stað ótta.

Science on Stage - Það besta sem náttúrufræðikennsla í Evrópu hefur uppá að bjóða | Hrafnhildur Gísladóttir, Sigurður Jónsson og Hanna Pálsdóttir

Stutt kynning frá þátttakendum Science on stage (Sons), sem er náttúrufræðimennta hátíð sem haldin er annað hvert ár. Í fyrra var hátíðin haldin í Turku í Finnlandi þar sem Ísland var með tvo bása. Hver bás kynnir náms- eða kennsluaðferð í STEAM greinum. Undankeppni fyrir næstu Sons hátíð, sem verður í Litháen, fer fram næsta haust. Vonast er til að sem flest otaki þátt og enn fleiri þátttakendur geti tekið þátt fyrir hönd Íslands næsta ár.

Náttúrúvísindafærnin sem PISA mælir | Haukur Arason

PISA könnunin er umfangsmikil alþjóðleg könnun sem haldin hefur verið reglulega á um þriggja ára fresti frá árinu 2000. Læsi á náttúruvísindi, það er færni til að beita náttúruvísindalegri þekkingu, er eitt af þremur aðalsviðum PISA könnunarinnar ásamt með almennum lesskilningi og læsi á stærðfræði. Á vegum PISA verkefnisins eru settir fram kenningarammar sem skilgreina þá færni sem könnunin á meta á hverju sviði og hafa þeir tekið breytingum. Þannig voru settir fram nýir kenningarammar fyrir náttúruvísindi í aðdraganda fyrirlagna árin 2000, 2006, 2015 og 2025. Í þessu erindi verður fjallað um kenningaramman frá 2015-2022 og nýja kenningaramman sem er í gildi 2025 og sýnd dæmi um PISA verkefni í náttúruvísindum.  Í kenningaramman náttúruvísinda 2015-2022 eru þrjú þekkingarsvið og þrjú færnisvið. Þekkingarsviðin eru: 1) Þekking á inntaki einstakra greina náttúruvísinda, 2) Þekking á aðferðum náttúruvísinda og 3) Þekkingarfræði náttúruvísinda. Færni sviðin eru: 1) Færni til að útskýra á náttúruvísindalegan hátt, 2) Færni til að meta og hanna náttúruvísindalegar athuganir og 3) Færni til að túlka gögn á náttúruvísindalegan hátt. Kenningaramminn fyrir 2025 byggir á þeim fyrri en gerðar hafa verið ýmsar breytingar með víðara sjónarhorn á hlutverk og gildi náttúruvísinda. Þannig verða færnisvið 2 og 3 sameinuð með aukinni áherslu á færni til að meta náttúruvísindalegar athuganir og minni áherslu á hæfni til að hanna athuganir. Innleitt hefur verið nýtt færnisvið „Að finna, meta og nota náttúruvísindalegar upplýsingar til ákvarðanatöku og aðgerða“. Einnig hefur verið innleidd breiðari sýn á viðhorf til náttúruvísinda út frá hugtakinu „Náttúruvísindaleg sjálfsmynd“ og jafnframt er aukin áhersla á umhverfismennt og sjálfbærni.

Að efla samfélög-STEM námsvistkerfi: | Huld Hafliðadóttir

Aðferðafræði STEM námsvistkerfa (STEM Learning Ecosystems) er skjótvirk og áhrifarík leið til að efla og auka vitneskju um STEM menntun í samfélögum og byggja upp færni fyrir 21. öldina. Aðferðafræðin eflir íbúa og samfélög og færir fleiri að borði menntunar barna okkar en heimili og skóla. Námsvistkerfin tengja ólíka hagaðila eins og skóla, rannsóknasetur, söfn, háskóla, fyrirtæki og stofnanir gegnum fjölbreytt tækifæri til menntunar innan og utan veggja hefðbundinna skólastofnana.

Kennarakvikan: Hvernig stöndum við saman að þróun og miðlun námsefnis? | Martin Swift

Kynning á bakgrunni verkefnisins og markmiðum þess. Farið verður yfir efnistök kennarakvikunnar og gefin dæmi um það hvernig hún er notuð.

Undirstaðan - vefbók í efnafræði fyrir framhaldsskóla: | Ásdís Ingólfsdóttir

Kynning á nýrri gagnvirkri vefbók í efnafræði sem hentar fyrsta áfanga í efnafræði framhaldsskóla.

Birtingarmynd vísinda í STEM- og Makerspaces-verkefnum: | Svava Pétursdóttir

Verkefni og viðfangsefni tengd sköpunarsmiðjum (e.makerspaces) hafa orðið sífellt vinsælli í skólum og er kennslutími í náttúrufræði oft nýttur í slík verkefni. Þetta vekur spurningar um hvernig vísindaleg þekking og hugtök birtast í þessum verkefnum. Í þriggja ára samstarfsverkefni þriggja skóla, þar sem áhersla var lögð á hönnun og sköpun í sköpunarsmiðjum, var safnað gögnum með vettvangsathugunum, ljósmyndum, lýsingum á kennslustundum og tekin viðtöl við kennara.Greining á þessum gögnum sýnir að vísindi eru oft undirliggjandi þáttur í verkefnunum en koma sjaldan skýrt fram í kennsluáætlunum eða hæfniviðmiðum. Hugmyndir úr STEM, sérstaklega tengdar hönnun og byggingum, eru áberandi í mörgum verkefnum, og sum verkefni tengjast greinilega vísindahugtökum eins og rafmagni. Þetta getur verið áhyggjuefni þar sem dýrmætur kennslutími fer í verkefni þar sem vísindi eru ekki í forgrunni. Hins vegar getur þetta líka kveikt áhuga nemenda á vísindum. Niðurstöðurnar benda til að það sé undir kennurunum komið að beina athyglinni að vísindalegu hliðunum og tryggja að þær séu hluti af námsmati verkefnanna.

Námsefni og verkefni í náttúruvísindum í 8.-10. bekk í Rimaskóla: | Jónína Ómarsdóttir

Verklegar æfingar í náttúruvísindagreinum þurfa ekki alltaf mikinn tæknibúnað og hægt er að nota margar æfingar t.d. í hringekjuformi eða stöðvaformi bæði í eðlisfræði, efnafræði og líffræði. Nemendur verða jákvæðir fyrir náttúruvísindum því þeir fá að skoða, hanna, kanna, og upplifa.

Geimstöð framtíðarinnar í 10. bekk: | Heiðrún Þórðardóttir

Verkefnið "Fremtidens Rumstation" er danskt verkefni sem miðar að því að virkja nemendur á öllum skólastigum til að þróa hugmyndir um framtíðar geimstöðvar. Með hliðsjón af því að Alþjóðlega geimstöðin (ISS) er áætluð að hætta starfsemi árið 2031, er markmiðið að hanna nýja geimstöð sem gæti verið í sporbraut um tunglið eða jafnvel á leið til Mars. Þessi nýja geimstöð þarf að vera 100% sjálfbær og óháð ferskum birgðum frá jörðinni. Við höfum tekið hluta af þessu verkefni og unnið með 10.bekk í Háaleitisskóla. Til að byrja með ákváðum við að einblína á einn þátt: Æfingaaðstaða: Lausnir fyrir líkamsrækt í þyngdarleysi til að viðhalda heilsu geimfara.

---

Ágripaskrá: laugardagur

Should we only teach the science? Teachers as agents of change for equity in science education | Doug Larkin

This lecture poses a thoughtful response to a question posed across various science education settings with increasing frequency: What there so much attention to equity in science education? Drawing from a wide background of teaching experiences and research, the answer to this question looks beyond science as a purely objective collection of facts, viewing science instead as a human activity that is deeply shaped by culture, power, and belief. These human factors influence scientific understandings and also lead to disparities in student achievement related to race, class, and gender and other dimensions of human diversity. A case will be made for science teachers not only to impart science knowledge, but to help students engage in sensemaking about the natural world in ways that also attend to their social and emotional needs. High-quality science education is essential for solving pressing issues, such as global pandemics and climate change, and ensuring equitable access to science education is critical. Teachers ought to be considered agents of change, with autonomy over the many decisions in their classrooms. We can encourage our students to see themselves as part of that change also, and maybe even become scientists or science teachers themselves.

Nýju hæfniviðmiðin rædd | Martin Swift, Brynja Stefánsd. og Ingibjörg Stefáns.

Undanfarna mánuði hefur farið fram vinna við stuðningsefni fyrir hæfniviðmið Aðalnámskrár grunnskóla en þau eiga að taka gildi nú næsta vetur og stýra námsmati tíundu bekkinga vorið 2026. En hvernig lítur þetta stuðningsefni út og hvernig er það að mótast? Hér fáum við lýsingu á afurðum vinnunnar, og rýnum og ræðum það hvernig það nýtist og styður við kennslu.

Verklegar æfingar á yngsta stigi | Svava Pétursdóttir og Haukur Arason

Verkleg vinna er mikilvæg í náttúrufræðimenntun ungra nemenda þar sem hún hjálpar þeim að tengja vísindaleg hugtök og eigin reynslu. Hún gerir námið áhugaverðara, vekur forvitni og hvetur nemendur til að hugsa eins og vísindamenn – spyrja spurninga, fylgjast með og draga ályktanir. Verklegar æfingar og athuganir tengja einnig fræðilega þekkingu við raunveruleikann og efla sjálfstraust með samvinnu og könnun. Í vinnustofunni verður rætt um hvernig ráðlegt er að bera sig að við að skipuleggja og framkvæma verklegar æfingar á yngsta stigi. Þar er aðaláherslan á góða kveikju og spurningar til að virkja nemendur, umræðum í gegnum ferlið og markvissri vinnu með hugtök. Þátttakendur munu prófa og vinna æfingar sem mæta hæfniviðmiðum í endurskoðaðri aðalnámskrá grunnskóla í efna- og eðlisfræði á yngsta stigi.

Building Models from Phenomena – Ambitious Science Teaching Workshop | Douglas Larkin

 This workshop will give teachers practice with the Ambitious Science Teaching framework by exploring a real-world phenomenon through constructing and revising an explanatory model. We will explore how this framework can be used to engage students of all backgrounds to understand science ideas, participate in the activities of the discipline, and solve authentic problems. A strategy for making and using “phenomenon videos” will also be shared. This will be an interactive session in which participants have the opportunity to ask questions and discuss how they can use this approach in their own teaching contexts.

Using Claim-Evidence-Reasoning for Argumentation – Ambitious Science Teaching Workshop | Douglas Larkin

This workshop will give teachers practice with the Claim-Evidence-Reasoning approach to structuring student discussions and fostering productive argumentation in the science classroom. Using the Ambitious Science Teaching framework, teachers will engage as students in a fun activity in which they must present a claim, and then use evidence to support that claim through reasoning. Then, as new evidence emerges, participants will need to revise their claim to incorporate new evidence, just like scientists do. This will be an interactive session in which participants have the opportunity to ask questions and discuss how they can use this approach in their own teaching contexts.