Breyti Verkefni fyrir hæfniviðmið íslensku

<div style="float: right">__TOC__</div>
Hér má finna yfirlit yfir hæfniviðmið [https://adalnamskra.is/adalnamskra-grunnskola/kafli-19 íslenskukafla Aðalnámsskrár grunnskóla] ásamt hlekkjum á undirsíður þar sem koma má fyrir ítarfefni fyrir hvert hæfniviðmið. Markmiðið er ekki að hægt sé að fara í hæfniviðmið og „tikka í boxin“ heldur frekar að gefa dæmi um hvers kyns verkefni megi nýta til að ná þess lags hæfniviðmiði. Slíkt styður við heildstæðari skoðun á efni og þeim kröfum sem kennarar gera til nemenda. Eins er vert að benda á ágæta áminningu úr tillögunni:
<blockquote>„Þegar sjónum er beint sérstaklega að einu hæfniviðmiði þarf að hafa í huga að nám er samfellt ferli og skapandi athöfn, fremur en söfnun afmarkaðrar þekkingar og þjálfun í tiltekinni leikni.“</blockquote>

== Talað mál, hlustun og áhorf ==

{| class="wikitable"
! Yfirheiti
! Við lok 4. bekkjar getur nemandi
! Við lok 7. bekkjar getur nemandi
! Við lok 10. bekkjar getur nemandi
|-
! Framsögn
| beitt skýrum og áheyrilegum framburði {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FRM|4}}
| flutt mál sitt skýrt og áheyrilega og gert sér grein fyrir undirstöðuatriðum góðrar framsagnar {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FRM|7}}
| flutt mál sitt skýrt og áheyrilega með viðeigandi talhraða, tónfalli, áherslum og fasi {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FRM|10}}
|-
! Tjáning
| sagt frá atburði eða fyrirbæri, tjáð sig frammi fyrir hópi og staðið fyrir máli sínu {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TJÁ|4}}
| gert grein fyrir þekkingu sinni og reynslu og tjáð hugmyndir sínar og skoðanir frammi fyrir hópi {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TJÁ|7}}
| miðlað þekkingu sinni og reynslu, tjáð hugmyndir sínar og skoðanir og fært rök fyrir þeim með fjölbreyttum leiðum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TJÁ|10}}
|-
! Hlustun og áhorf
| hlustað og horft af athygli á valið efni og greint frá upplifun sinni {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|HÁH|4}}
| hlustað og horft af athygli á fjölbreytt efni, beitt þekkingu sinni og reynslu til að skilja það og greint frá aðalatriðum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|HÁH|7}}
| horft á, hlustað og tekið eftir upplýsingum í fjölbreyttu efni og greint og miðlað innihaldi þess á gagnrýninn hátt {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|HÁH|10}}
|-
! Áhorf
| horft og hlustað af athygli á fjölbreytt efni og greint frá upplifun sinni {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ÁHF|4}}
| horft af athygli á myndefni, beitt þekkingu sinni og reynslu til að skilja það sem sýnt er og greint frá aðalatriðum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ÁHF|7}}
| horft og tekið eftir upplýsingum í myndefni og greint og miðlað innihaldi þess á gagnrýninn hátt {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ÁHF|10}}
|-
! Nýting miðla
| nýtt sér og endursagt efni á stafrænu formi {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|MIÐ|4}}
| nýtt sér myndefni og stafrænt efni á gagnrýninn hátt og greint frá aðalatriðum þess {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|MIÐ|7}}
| nýtt sér fjölbreytta hljóð- og myndmiðla til upplýsingar og afþreyingar og tekið afstöðu til þess sem þar er birt {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|MIÐ|10}}
|}

== Lestur og lesskilningur ==

{| class="wikitable"
! Yfirheiti
! Við lok 4. bekkjar getur nemandi
! Við lok 7. bekkjar getur nemandi
! Við lok 10. bekkjar getur nemandi
|-
! Lesfimi
| beitt aðferðum við umskráningu hljóða og stafa svo lestur flæði vel og merking texta komist til skila {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSF|4}}
| lesið texta við hæfi á nákvæman og sjálfvirkan hátt og með tjáningu sem sýnir skilning á tilgangi og merkingu texta {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSF|7}}
| lesið fjölbreytta texta af öryggi, í góðu flæði og í viðeigandi hendingum og með tjáningu í samræmi við aðstæður hverju sinni {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSF|10}}
|-
! Lestraraðferðir
| þekkt og beitt einföldum aðferðum við lestur og tilgreint dæmi um ólíkan tilgang lestrar {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSA|4}}
| beitt lestraraðferðum sem hæfa tilgangi og viðfangsefni hverju sinni {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSA|7}}
| valið og beitt fjölbreyttum lestraraðferðum sem hæfa tilgangi og viðfangsefni hverju sinni {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSA|10}}
|-
! Orðaforði
| beitt góðum orðaforða við að skilja texta og notað einfaldar aðferðir til að ráða í merkingu ókunnra orða {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ORÐ|4}}
| beitt fjölbreyttum orðaforða og fyrri þekkingu til að mynda samhengi og skilning í lestri og notað aðferðir til að ráða í merkingu ókunnra orða og orðasambanda {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ORÐ|7}}
| beitt ríkulegum orðaforða, fyrri þekkingu og reynslu til að mynda samhengi og skilning í lestri og notað fjölbreyttar aðferðir til að efla orðaforða sinn {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ORÐ|10}}
|-
! Lesskilningur
| skilið augljós efnisatriði valinna texta, greint og lagt mat á inntak þeirra og dregið einfaldar ályktanir {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSS|4}}
| skilið, fjallað um og dregið saman efni ólíkra texta, dregið ályktanir af efninu, greint og lagt mat á merkingu þeirra og tilgang á gagnrýninn hátt {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSS|7}}
| skilið og fjallað um fjölbreytta texta, greint þá og borið saman á margvíslegan hátt og lagt rökstutt og gagnrýnið mat á inntak þeirra og eiginleika {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSS|10}}
|-
! Lestrarmenning
| valið og lesið sér til ánægju fjölbreytt lesefni sem hæfir aldri {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSM|4}}
| valið og lesið sér til gagns og ánægju fjölbreytta texta og miðlað áhuga sínum og skoðunum til annarra {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSM|7}}
| valið og lesið sér til gagns og ánægju fjölbreytta texta, unnið með efni þeirra á fjölbreyttan hátt og miðlað til annarra {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LSM|10}}
|}

== Bókmenntir ==

{| class="wikitable"
! Yfirheiti
! Við lok 4. bekkjar getur nemandi
! Við lok 7. bekkjar getur nemandi
! Við lok 10. bekkjar getur nemandi
|-
! Lestur og túlkun bókmennta
| unnið með ævintýri, sögur og ljóð ætluð börnum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LTB|4}}
| lesið ýmsar bókmenntir og unnið með efni þeirra á fjölbreyttan hátt {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LTB|7}}
| lesið, túlkað, metið og fjallað um fjölbreyttar íslenskar og erlendar bókmenntir {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LTB|10}}
|-
! Bókmennta-greining
| beitt einföldum bókmenntahugtökum í umfjöllun um bókmenntir {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|BGR|4}}
| beitt nokkrum grunnhugtökum í bókmenntafræði við umfjöllun um fjölbreyttar bókmenntir {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|BGR|7}}
| beitt algengum hugtökum í bókmenntafræði við greiningu og umfjöllun um fjölbreyttar bókmenntir frá ýmsum tímum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|BGR|10}}
|-
! Bókmennta-arfurinn
| lesið einfalda texta frá fyrri tímum og sett sig í spor persóna og lesenda í fortíðinni {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|BAR|4}}
| lesið einfalda texta frá fyrri tímum og áttað sig á því að þeir mótist af sögulegu samhengi {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|BAR|7}}
| lesið og skilið texta frá fyrri tímum, áttað sig á því að þeir mótist af sögulegu samhengi og borið saman við eigin samtíð {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|BAR|10}}
|-
! Ljóð
| áttað sig á grunn-einkennum ljóða og unnið með innihald þeirra {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LJÓ|4}}
| notað einföld bókmenntahugtök í umræðu og vinnu með innihald og einkenni ljóða frá ólíkum tímum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LJÓ|7}}
| notað algeng bókmenntahugtök í umfjöllun um bundið mál og óbundið og lesið og túlkað fjölbreytt ljóð frá ýmsum tímum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|LJÓ|10}}
|}

== Ritun ==

{| class="wikitable"
! Yfirheiti
! Við lok 4. bekkjar getur nemandi
! Við lok 7. bekkjar getur nemandi
! Við lok 10. bekkjar getur nemandi
|-
! Skrift og frágangur
| dregið rétt til stafs, skrifað skýrt og læsilega og á lyklaborð {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|SKF|4}}
| miðlað texta í gegnum sjálfvirka og læsilega skrift og fyrirhafnarlítinn innslátt á lyklaborð og gengið frá texta samkvæmt fyrirmælum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|SKF|7}}
| haft vald á ólíkum leiðum til að miðla rituðu máli og getur valið þá leið sem hentar tilgangi og lesendum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|SKF|10}}
|-
! Uppbygging texta
| búið til setningar og málsgreinar og notað til þess algengar samtengingar {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|UBT|4}}
| skrifað texta þar sem málsgreinar eru fjölbreyttar og texta er skipt upp í efnisgreinar {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|UBT|7}}
| skrifað texta þar sem efnisatriðum er skipað í röklegt samhengi, góður þráður er á milli efnisgreina og kaflaskipting er skýr {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|UBT|10}}
|-
! Textategundir og málnotkun
| skrifað ólíkar textategundir og skilur að hverjum texta er ætlað ákveðið hlutverk {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TTM|4}}
| skipulagt og orðað texta á þann hátt sem hæfir tilefni, viðtakendum og birtingarformi {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TTM|7}}
| beitt ríkulegu tungutaki, fjölbreyttum orðaforða og málsniði í texta eftir því hver tilgangur skrifanna er, fyrir hvaða viðtakendur er skrifað og hvaða birtingarform er valið {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TTM|10}}
|-
! Tjáning í texta
| sett fram eigin hugmynd í texta, metið og lagfært með eða án hjálpargagna {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TJT|4}}
| tjáð hugmyndir sínar, reynslu og sköpun í texta, metið, mótað og endurskrifað með hliðsjón af hjálpargögnum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TJT|7}}
| samið fjölbreyttan texta til að tjá hugmyndir, skoðanir, reynslu og sköpunarkraft, metið og endurbætt með hliðsjón af gagnrýni og hjálpargögnum {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|TJT|10}}
|-
! Stafsetning og greinarmerkja-setning
| beitt einföldum stafsetningarreglum og einföldum reglum við greinarmerkjasetningu {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|STS|4}}
| beitt algengum atriðum stafsetningar og greinarmerkjasetningar og notað tiltæk hjálpargögn við hæfi {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|STS|7}}
| beitt helstu atriðum stafsetningar og greinarmerkjasetningar og notað til þess reglur um réttritun og önnur hjálpartæki {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|STS|10}}
|}

== Mál og málnotkun ==

{| class="wikitable"
! Yfirheiti
! Við lok 4. bekkjar getur nemandi
! Við lok 7. bekkjar getur nemandi
! Við lok 10. bekkjar getur nemandi
|-
! Einkenni málsins
| þekkt og rætt ýmis einkenni málsins {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|EKM|4}}
| beitt málfræðiþekkingu sinni í umræðu um ýmis einkenni málsins og málnotkun sína {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|EKM|7}}
| beitt málfræðiþekkingu sinni í umræðu um tungumálið, þróun og einkenni þess og nýtt hana í eigin málnotkun {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|EKM|10}}
|-
! Fjölbreytt málnotkun
| beitt töluðu máli og rituðu af nokkru öryggi og með orðaforða og málskilningi sem hæfir aldri {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FMN|4}}
| notað góðan orðaforða í ræðu og riti og nýtt sér fjölbreytt málsnið við orðmyndun, tal og ritun {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FMN|7}}
| áttað sig á fjölbreyttum tilbrigðum í orðaforða og málnotkun og beitt mismunandi málsniði eftir efni og tilefni í ræðu og riti {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FMN|10}}
|-
! Sköpunarkraftur
| áttað sig á sköpunarmætti tungumálsins svo sem með því að ríma og fara í orðaleiki {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|SKP|4}}
| nýtt orðaforða sinn til að skapa ný orð og orðasambönd og notað þau í texta {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|SKP|7}}
| áttað sig á og beitt sköpunarmætti tungumálsins og nýtt það m.a. við ritun, tal, nýyrðasmíð, í orðaleikjum og skáldskap {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|SKP|10}}
|-
! Orðflokkar
| áttað sig á mismunandi hlutverki nafnorða, lýsingarorða og sagnorða {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FLO|4}}
| áttað sig á hvernig orðaforðinn skiptist í sagnorð, fallorð og óbeygjanleg orð og greint hlutverk og helstu einkenni þeirra {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FLO|7}}
| áttað sig á beygingarlegum og merkingarlegum einkennum orðflokka og gert sér grein fyrir hlutverki þeirra í eigin texta og annarra {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|FLO|10}}
|-
! Orðtök og málshættir
| leikið sér með margræðni tungumálsins svo sem í gegnum orðtök, einfalda málshætti og föst orðasambönd {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ORM|4}}
| notað algeng orðtök og málshætti í töluðu máli og rituðu og greint notagildi þeirra í texta {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ORM|7}}
| beitt fleygum orðum, algengum orðtökum, málsháttum og föstum orðasamböndum í máli sínu {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|ORM|10}}
|-
! Gögn og hjálpartæki
| raðað í stafrófsröð og gert sér grein fyrir notagildi þess við leit og skipulag {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|GHJ|4}}
| nýtt sér kunnáttu og færni til að fletta upp orðum í orðabókum og öðrum gagnabrunnum um tungumál {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|GHJ|7}}
| nýtt fjölbreytt hjálpartæki til að afla sér upplýsinga um tungumálið og styðja við notkun þess {{ang-hæfniviðmið|ÍSL|GHJ|10}}
|}