Hæfniviðmið fyrir íslensku

Hér má finna yfirlit yfir hæfniviðmið íslenskukafla Aðalnámsskrár grunnskóla ásamt hlekkjum á undirsíður þar sem koma má fyrir ítarfefni fyrir hvert hæfniviðmið. Markmiðið er ekki að hægt sé að fara í hæfniviðmið og „tikka í boxin“ heldur frekar að gefa dæmi um hvers kyns verkefni megi nýta til að ná þess lags hæfniviðmiði. Slíkt styður við heildstæðari skoðun á efni og þeim kröfum sem kennarar gera til nemenda. Eins er vert að benda á ágæta áminningu úr tillögunni:

„Þegar sjónum er beint sérstaklega að einu hæfniviðmiði þarf að hafa í huga að nám er samfellt ferli og skapandi athöfn, fremur en söfnun afmarkaðrar þekkingar og þjálfun í tiltekinni leikni.“

Talað mál, hlustun og áhorf

Yfirheiti	Við lok 4. bekkjar getur nemandi	Við lok 7. bekkjar getur nemandi	Við lok 10. bekkjar getur nemandi
Framsögn	beitt skýrum og áheyrilegum framburði [FRM (4)]	flutt mál sitt skýrt og áheyrilega og gert sér grein fyrir undirstöðuatriðum góðrar framsagnar [FRM (7)]	flutt mál sitt skýrt og áheyrilega með viðeigandi talhraða, tónfalli, áherslum og fasi [FRM (10)]
Tjáning	sagt frá atburði eða fyrirbæri, tjáð sig frammi fyrir hópi og staðið fyrir máli sínu [TJÁ (4)]	gert grein fyrir þekkingu sinni og reynslu og tjáð hugmyndir sínar og skoðanir frammi fyrir hópi [TJÁ (7)]	miðlað þekkingu sinni og reynslu, tjáð hugmyndir sínar og skoðanir og fært rök fyrir þeim með fjölbreyttum leiðum [TJÁ (10)]
Hlustun og áhorf	hlustað og horft af athygli á valið efni og greint frá upplifun sinni [HÁH (4)]	hlustað og horft af athygli á fjölbreytt efni, beitt þekkingu sinni og reynslu til að skilja það og greint frá aðalatriðum [HÁH (7)]	horft á, hlustað og tekið eftir upplýsingum í fjölbreyttu efni og greint og miðlað innihaldi þess á gagnrýninn hátt [HÁH (10)]
Áhorf	horft og hlustað af athygli á fjölbreytt efni og greint frá upplifun sinni [ÁHF (4)]	horft af athygli á myndefni, beitt þekkingu sinni og reynslu til að skilja það sem sýnt er og greint frá aðalatriðum [ÁHF (7)]	horft og tekið eftir upplýsingum í myndefni og greint og miðlað innihaldi þess á gagnrýninn hátt [ÁHF (10)]
Nýting miðla	nýtt sér og endursagt efni á stafrænu formi [MIÐ (4)]	nýtt sér myndefni og stafrænt efni á gagnrýninn hátt og greint frá aðalatriðum þess [MIÐ (7)]	nýtt sér fjölbreytta hljóð- og myndmiðla til upplýsingar og afþreyingar og tekið afstöðu til þess sem þar er birt [MIÐ (10)]

Lestur og lesskilningur

Yfirheiti	Við lok 4. bekkjar getur nemandi	Við lok 7. bekkjar getur nemandi	Við lok 10. bekkjar getur nemandi
Lesfimi	beitt aðferðum við umskráningu hljóða og stafa svo lestur flæði vel og merking texta komist til skila [LSF (4)]	lesið texta við hæfi á nákvæman og sjálfvirkan hátt og með tjáningu sem sýnir skilning á tilgangi og merkingu texta [LSF (7)]	lesið fjölbreytta texta af öryggi, í góðu flæði og í viðeigandi hendingum og með tjáningu í samræmi við aðstæður hverju sinni [LSF (10)]
Lestraraðferðir	þekkt og beitt einföldum aðferðum við lestur og tilgreint dæmi um ólíkan tilgang lestrar [LSA (4)]	beitt lestraraðferðum sem hæfa tilgangi og viðfangsefni hverju sinni [LSA (7)]	valið og beitt fjölbreyttum lestraraðferðum sem hæfa tilgangi og viðfangsefni hverju sinni [LSA (10)]
Orðaforði	beitt góðum orðaforða við að skilja texta og notað einfaldar aðferðir til að ráða í merkingu ókunnra orða [ORÐ (4)]	beitt fjölbreyttum orðaforða og fyrri þekkingu til að mynda samhengi og skilning í lestri og notað aðferðir til að ráða í merkingu ókunnra orða og orðasambanda [ORÐ (7)]	beitt ríkulegum orðaforða, fyrri þekkingu og reynslu til að mynda samhengi og skilning í lestri og notað fjölbreyttar aðferðir til að efla orðaforða sinn [ORÐ (10)]
Lesskilningur	skilið augljós efnisatriði valinna texta, greint og lagt mat á inntak þeirra og dregið einfaldar ályktanir [LSS (4)]	skilið, fjallað um og dregið saman efni ólíkra texta, dregið ályktanir af efninu, greint og lagt mat á merkingu þeirra og tilgang á gagnrýninn hátt [LSS (7)]	skilið og fjallað um fjölbreytta texta, greint þá og borið saman á margvíslegan hátt og lagt rökstutt og gagnrýnið mat á inntak þeirra og eiginleika [LSS (10)]
Lestrarmenning	valið og lesið sér til ánægju fjölbreytt lesefni sem hæfir aldri [LSM (4)]	valið og lesið sér til gagns og ánægju fjölbreytta texta og miðlað áhuga sínum og skoðunum til annarra [LSM (7)]	valið og lesið sér til gagns og ánægju fjölbreytta texta, unnið með efni þeirra á fjölbreyttan hátt og miðlað til annarra [LSM (10)]

Bókmenntir

Yfirheiti	Við lok 4. bekkjar getur nemandi	Við lok 7. bekkjar getur nemandi	Við lok 10. bekkjar getur nemandi
Lestur og túlkun bókmennta	unnið með ævintýri, sögur og ljóð ætluð börnum [LTB (4)]	lesið ýmsar bókmenntir og unnið með efni þeirra á fjölbreyttan hátt [LTB (7)]	lesið, túlkað, metið og fjallað um fjölbreyttar íslenskar og erlendar bókmenntir [LTB (10)]
Bókmennta-greining	beitt einföldum bókmenntahugtökum í umfjöllun um bókmenntir [BGR (4)]	beitt nokkrum grunnhugtökum í bókmenntafræði við umfjöllun um fjölbreyttar bókmenntir [BGR (7)]	beitt algengum hugtökum í bókmenntafræði við greiningu og umfjöllun um fjölbreyttar bókmenntir frá ýmsum tímum [BGR (10)]
Bókmennta-arfurinn	lesið einfalda texta frá fyrri tímum og sett sig í spor persóna og lesenda í fortíðinni [BAR (4)]	lesið einfalda texta frá fyrri tímum og áttað sig á því að þeir mótist af sögulegu samhengi [BAR (7)]	lesið og skilið texta frá fyrri tímum, áttað sig á því að þeir mótist af sögulegu samhengi og borið saman við eigin samtíð [BAR (10)]
Ljóð	áttað sig á grunn-einkennum ljóða og unnið með innihald þeirra [LJÓ (4)]	notað einföld bókmenntahugtök í umræðu og vinnu með innihald og einkenni ljóða frá ólíkum tímum [LJÓ (7)]	notað algeng bókmenntahugtök í umfjöllun um bundið mál og óbundið og lesið og túlkað fjölbreytt ljóð frá ýmsum tímum [LJÓ (10)]

Ritun

Yfirheiti	Við lok 4. bekkjar getur nemandi	Við lok 7. bekkjar getur nemandi	Við lok 10. bekkjar getur nemandi
Skrift og frágangur	dregið rétt til stafs, skrifað skýrt og læsilega og á lyklaborð [SKF (4)]	miðlað texta í gegnum sjálfvirka og læsilega skrift og fyrirhafnarlítinn innslátt á lyklaborð og gengið frá texta samkvæmt fyrirmælum [SKF (7)]	haft vald á ólíkum leiðum til að miðla rituðu máli og getur valið þá leið sem hentar tilgangi og lesendum [SKF (10)]
Uppbygging texta	búið til setningar og málsgreinar og notað til þess algengar samtengingar [UBT (4)]	skrifað texta þar sem málsgreinar eru fjölbreyttar og texta er skipt upp í efnisgreinar [UBT (7)]	skrifað texta þar sem efnisatriðum er skipað í röklegt samhengi, góður þráður er á milli efnisgreina og kaflaskipting er skýr [UBT (10)]
Textategundir og málnotkun	skrifað ólíkar textategundir og skilur að hverjum texta er ætlað ákveðið hlutverk [TTM (4)]	skipulagt og orðað texta á þann hátt sem hæfir tilefni, viðtakendum og birtingarformi [TTM (7)]	beitt ríkulegu tungutaki, fjölbreyttum orðaforða og málsniði í texta eftir því hver tilgangur skrifanna er, fyrir hvaða viðtakendur er skrifað og hvaða birtingarform er valið [TTM (10)]
Tjáning í texta	sett fram eigin hugmynd í texta, metið og lagfært með eða án hjálpargagna [TJT (4)]	tjáð hugmyndir sínar, reynslu og sköpun í texta, metið, mótað og endurskrifað með hliðsjón af hjálpargögnum [TJT (7)]	samið fjölbreyttan texta til að tjá hugmyndir, skoðanir, reynslu og sköpunarkraft, metið og endurbætt með hliðsjón af gagnrýni og hjálpargögnum [TJT (10)]
Stafsetning og greinarmerkja-setning	beitt einföldum stafsetningarreglum og einföldum reglum við greinarmerkjasetningu [STS (4)]	beitt algengum atriðum stafsetningar og greinarmerkjasetningar og notað tiltæk hjálpargögn við hæfi [STS (7)]	beitt helstu atriðum stafsetningar og greinarmerkjasetningar og notað til þess reglur um réttritun og önnur hjálpartæki [STS (10)]

Mál og málnotkun

Yfirheiti	Við lok 4. bekkjar getur nemandi	Við lok 7. bekkjar getur nemandi	Við lok 10. bekkjar getur nemandi
Einkenni málsins	þekkt og rætt ýmis einkenni málsins [EKM (4)]	beitt málfræðiþekkingu sinni í umræðu um ýmis einkenni málsins og málnotkun sína [EKM (7)]	beitt málfræðiþekkingu sinni í umræðu um tungumálið, þróun og einkenni þess og nýtt hana í eigin málnotkun [EKM (10)]
Fjölbreytt málnotkun	beitt töluðu máli og rituðu af nokkru öryggi og með orðaforða og málskilningi sem hæfir aldri [FMN (4)]	notað góðan orðaforða í ræðu og riti og nýtt sér fjölbreytt málsnið við orðmyndun, tal og ritun [FMN (7)]	áttað sig á fjölbreyttum tilbrigðum í orðaforða og málnotkun og beitt mismunandi málsniði eftir efni og tilefni í ræðu og riti [FMN (10)]
Sköpunarkraftur	áttað sig á sköpunarmætti tungumálsins svo sem með því að ríma og fara í orðaleiki [SKP (4)]	nýtt orðaforða sinn til að skapa ný orð og orðasambönd og notað þau í texta [SKP (7)]	áttað sig á og beitt sköpunarmætti tungumálsins og nýtt það m.a. við ritun, tal, nýyrðasmíð, í orðaleikjum og skáldskap [SKP (10)]
Orðflokkar	áttað sig á mismunandi hlutverki nafnorða, lýsingarorða og sagnorða [FLO (4)]	áttað sig á hvernig orðaforðinn skiptist í sagnorð, fallorð og óbeygjanleg orð og greint hlutverk og helstu einkenni þeirra [FLO (7)]	áttað sig á beygingarlegum og merkingarlegum einkennum orðflokka og gert sér grein fyrir hlutverki þeirra í eigin texta og annarra [FLO (10)]
Orðtök og málshættir	leikið sér með margræðni tungumálsins svo sem í gegnum orðtök, einfalda málshætti og föst orðasambönd [ORM (4)]	notað algeng orðtök og málshætti í töluðu máli og rituðu og greint notagildi þeirra í texta [ORM (7)]	beitt fleygum orðum, algengum orðtökum, málsháttum og föstum orðasamböndum í máli sínu [ORM (10)]
Gögn og hjálpartæki	raðað í stafrófsröð og gert sér grein fyrir notagildi þess við leit og skipulag [GHJ (4)]	nýtt sér kunnáttu og færni til að fletta upp orðum í orðabókum og öðrum gagnabrunnum um tungumál [GHJ (7)]	nýtt fjölbreytt hjálpartæki til að afla sér upplýsinga um tungumálið og styðja við notkun þess [GHJ (10)]