Nýjustu greinar

6. janúar 2025 kl. 16:09 ‎Efnisheimurinn/Saltsýra og vítissódi (breytingaskrá | breyta) ‎[538 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Að baki þessari tilraun er hlutleysing: Þegar sýra og basi koma saman eyða þau hvort öðru og mynda salt og vatn, hér matarsalt:'' :: <chem>NaOH(aq) + HCl(aq) -> NaCl(aq) + H2O(l)</chem> :: vítissódi + saltsýra <chem> -> </chem> matarsalt + vatn : ''Með öðrum orðum, það verður til matarsaltlausn. Þegar hún er hituð (eins og gert er í tilrauninni) gufar vatnið upp en matarsaltið situr eftir sem hvít skán: <chem>NaC...)
6. janúar 2025 kl. 16:03 ‎Efnisheimurinn/Natrín í vatn (breytingaskrá | breyta) ‎[701 bæt] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Natrín er afar hvarfgjarn málmur. Þegar hann kemur í vatn hvarfast hann óðar við vatnið með eftirfarandi hætti: :: <chem>2 Na(s) + 2 H2O(l) -> 2 NaOH(aq) + H2(g)</chem> : ''Eins og sjá má myndast tvö efni, <chem>NaOH</chem>, sem er vítissódi og <chem>H2</chem>, sem er vetni. Vítissódi er sterkur basi og gerir vatnið basískt. Þetta skýrir litabreytinguna sem sjá má í tilrauninni. Vetni er eldfim lofttegund, svo eldfi...)
6. janúar 2025 kl. 16:01 ‎Efnisheimurinn/Áhrif koltvíoxíðs á sýrustig vatns (breytingaskrá | breyta) ‎[798 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þetta er leikur með sýrustig og litvísi, í þessu tilviki BTB sem er blátt í basísku vatni en gult í súru vatni. Þegar lofti er dælt í gegnum blátt (basískt) BTB-vatn verður engin breyting. Blási maður hins vegar í gegnum slíka lausn með sogröri verður vatnið gult (súrt). Þetta stafar af því að í útöndunarlofti er mun meira (4%) af koltvíoxíði (<chem>CO2</chem>) en í andrúmslofti (0,004%). Þegar koltv...)
6. janúar 2025 kl. 15:59 ‎Efnisheimurinn/Gullgerðarlist (breytingaskrá | breyta) ‎[813 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þessi tilraun byggist á fellingu. Hér eru notuð tvö efni, blýnítrat (<chem>Pb(NO3)2</chem>) og kalínjoðíð (<chem>KI</chem>). Bæði þessi efni eru samsett úr jónum. Þegar þau eru leyst í vatni sundrast þau í þær jónir sem þau eru samsett úr. Í öðru tilvikinu eru þetta blýjónir (<chem>Pb2+</chem>) og nítratjónir (<chem>NO3-</chem>), í hinu tilvikinu kalínjónir (<chem>K+</chem>) og joðíðjónir (<chem>I-<...)
6. janúar 2025 kl. 15:54 ‎Efnisheimurinn/Gosbrunnur með ammóníaki (breytingaskrá | breyta) ‎[1.325 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þessi tilraun er byggð á leysni ammóníaks í vatni. Til að byrja með er ammóníaki safnað í flösku með því einfaldlega að hvolfa tómri flösku yfir aðra flösku með ammóníaklausn. Þá streyma ammóníaksameindir (<chem>NH3</chem>) upp í efri flöskuna. Meðan þetta gerist er útbúin vatnslausn með BTB-litvísi. Vatnið er gert súrt með saltsýru (<chem>HCl</chem>) og verður þá gult enda er BTB gult í súru va...)
6. janúar 2025 kl. 15:53 ‎Efnisheimurinn/Vertu gul (breytingaskrá | breyta) ‎[829 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þessi tilraun byggist á sýrustigi. Kranavatn á Íslandi er alla jafnan basískt, sýrustig (pH) þess 8 eða hærra. Í loftinu sem við öndum frá okkur er talsvert magn af koltvíoxíði (CO 2). Þegar koltvíoxíð kemur í vatn myndast kolsýra (H2CO3): :: <chem>CO2(g) + H2 O(l) -> H2CO3(aq)</chem> : ''Við þetta lækkar sýrustig vatnsins. Í sýnitilrauninni er notaður sérstakur litvísir, fenólrautt. Líkt og á við um að...)
6. janúar 2025 kl. 15:51 ‎Efnisheimurinn/Eldfjall (breytingaskrá | breyta) ‎[580 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Efnið sem notað er í tilrauninni er ammóníumdíkrómat en formúla þess er <chem>(NH4)2Cr2O7</chem>. Þegar þetta efni er hitað rofnar það samkvæmt eftirfarandi efnajöfnu:'' :: <chem>(NH4)2Cr2O7(s) -> 2 Cr2O 3(s) + 2 NH3(g) + H2O(g)</chem>. : ''Í eldfjallinu eru líka magnínbútar (<chem>Mg</chem>). Magnín er mjög hvarfgjarn málmur (alkalímálmur) sem fuðrar upp þegar hann nær ákveðnu hitastigi. Við sjáum þetta se...)
6. janúar 2025 kl. 15:46 ‎Efnisheimurinn/Kertaloginn (breytingaskrá | breyta) ‎[398 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Í bókinni er fjallað ítarlega um kertalogann og því litlu við að bæta hér. Vel fer á því að nemendur skoði kertalogann fyrst heima í rólegheitum, teikni hann og setji á blað hugmyndir sínar. Síðan koma þau í skólann og ræða við félaga sína og kennarann um þetta merkilega fyrirbæri."'')
6. janúar 2025 kl. 15:45 ‎Efnisheimurinn/Kranavatn (breytingaskrá | breyta) ‎[364 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Vatn og matarolía eru bæði gerð úr sameindum, vatn úr vatnssameindum og matarolía úr fitusameindum. Fitusameindir eru gerólíkar vatni að byggingu og því vatnsfælnar, dragast hver að annarri en „forðast“ vatnssameindir. Þess vegna skiljast þessir vökvar að."'')
6. janúar 2025 kl. 15:44 ‎Efnisheimurinn/Vatn og matarolía (breytingaskrá | breyta) ‎[364 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Vatn og matarolía eru bæði gerð úr sameindum, vatn úr vatnssameindum og matarolía úr fitusameindum. Fitusameindir eru gerólíkar vatni að byggingu og því vatnsfælnar, dragast hver að annarri en „forðast“ vatnssameindir. Þess vegna skiljast þessir vökvar að."'')
6. janúar 2025 kl. 15:43 ‎Efnisheimurinn/Hjartarsalt hitað (breytingaskrá | breyta) ‎[576 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Hjartarsalt er notað sem lyftiefni í bakstur. Það er blanda af ammóníumbíkarbónati (NH4HCO3 ) og ammóníumkarbamínati (NH2COONH4). Þegar þessi blanda er hituð sundrast hún í ýmsar lofttegundir og þá helst ammóníak (NH3) og koltvíoxíð (CO2) en einnig myndast vatnsgufa (H 2O). Áður fyrr voru horn, leður og klaufir af veiðidýrum hituð og nýtt til þess að vinna efnið, gjarnan af hjörtum, og er nafnið þaðan...)
6. janúar 2025 kl. 15:42 ‎Efnisheimurinn/Athugun á stálull og álpappír (breytingaskrá | breyta) ‎[693 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Myndskeiðið talar sínu máli. Því má e.t.v. bæta við að ryðmyndun felur í sér að járn gengur í efnasamband við súrefni og vatn. Við þetta oxast járnið en það þýðir að það verður að jónum (Fe 2+ og Fe3+). Þetta á almennt við þegar málmar oxast, þ.e. málmurinn fer yfir á jónir. Þetta gerist til dæmis í náttúrunni þar sem grunnvatn rennur um berg. Það leysir upp málma í berginu. Málmarnir um...)
6. janúar 2025 kl. 15:41 ‎Efnisheimurinn/Er hægt að þjappa lofti saman? (breytingaskrá | breyta) ‎[190 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Myndskeiðið talar sínu máli. Hér er lykilatriði að nemendur fá tækifæri til að prófa sjálfir!"'')
6. janúar 2025 kl. 15:41 ‎Efnisheimurinn/Mjólk og borðedik (breytingaskrá | breyta) ‎[2.345 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Myndskeiðið talar sínu máli. Vert er að benda nemendum á að mjólk er að mestum hluta vatn og að það sem sést renna gegnum síupappírinn er að mestu leyti vatn. (Sumir nemendur halda að þetta sé bara borðedikið sem notað var í byrjun.)"'')
6. janúar 2025 kl. 15:37 ‎Efnisheimurinn (breytingaskrá | breyta) ‎[2.979 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: right|300px '''[https://vefir.mms.is/flettibaekur/namsefni/efnisheimurinn/ Efnisheimurinn]''' er kennslubók í efnafræði fyrir unglingastig, saminn af Hafþóri Gujónssyni árið 2005 og hefur verið vinsæl bók í kennslu í tvo áratugi. Með bókinni var unninn ''[https://vefir.mms.is/efnisheimurinn/index.htm Námsvefur Efnisheimsins]'' og kennir þar ýmissa grasa. Hér hefur verið tekið saman eitthvað af e...)