Nýjustu greinar

18. mars 2025 kl. 15:29 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Birgjar (breytingaskrá | breyta) ‎[178 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == ProlabScientific == * [https://prolabscientific.com/Measuring-instruments/Thermometers-and-accessories/Glass-thermometers/Ungraduated-Thermometer.html Ungraduated thermometer])
18. mars 2025 kl. 14:01 ‎Verkefnabanki í náttúruvísindakennslu/Yngsta stig (breytingaskrá | breyta) ‎[334 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Hlekkur á lista af verkefnum á RSC.) Merki: Sýnileg breyting
18. mars 2025 kl. 13:41 ‎Klassísk efnahvörf/Briggs-Raushcer pendúlhvarfið (breytingaskrá | breyta) ‎[27 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: {{#ev:youtube|tHJYA2yJQIA}}) Merki: Sýnilegi ritilinn: Skipti yfir
7. mars 2025 kl. 10:26 ‎Ráðstefna um menntun í náttúruvísindum/dagskrá (breytingaskrá | breyta) ‎[25.780 bæti] ‎Sigrunsvafa (spjall | framlög) (Ný síða: asd)
5. mars 2025 kl. 16:50 ‎Verkefnabanki í náttúruvísindakennslu/Miðstig (breytingaskrá | breyta) ‎[1.293 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == Ítarefni og kennslubækur fyrir miðstig == * [https://mms.is/namsefni/verklegar-aefingar-i-natturufraedi-5-7-bekkur Verklegar æfingar í náttúrufræði 5.-7. bekkur] - Ari Ólafsson, Kristjana Skúladóttir og María Sophusdóttir * [https://vefir.mms.is/edlisfr/index.htm Ódýrar og einfaldar tilraunir í eðlisfræði] - Áshildur Hlín Valtýsdóttir og Íris Ósk Hafþórsdóttir * [https://mms.is/namsefni/lif-a-landi Líf á landi] * [https://mms.is/namsefni/lifrik...)
5. mars 2025 kl. 14:39 ‎Hæfniviðmið í stærðfræði/Táknmál og hugtök (4) (breytingaskrá | breyta) ‎[337 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: {{ang-hæfnistig}} == Verkefni tengd hæfniviðmiðinu == * [https://vefir.mms.is/serkennsla/tiu_handbok.pdf Tíu fyrstu talnahugtökin]; Nokkrar kennsluhugmyndir og verkefni - Eiríkur Ellertsson == Ítarefni == * [https://mms.is/sites/mms.is/files/atoms/files/hugtok_i_staerdfr.pdf Hugtök í stærðfræði] - Kristín Bjarnadóttir) Upphaflega búin til undir nafninu "Verkefni fyrir hæfniviðmið í stærðfræði/Táknmál og hugtök (4)"
5. mars 2025 kl. 14:24 ‎Hæfniviðmið í stærðfræði/Rúmfræðimynstur (7) (breytingaskrá | breyta) ‎[148 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: {{ang-hæfnistig}} == Verkefni sem vinna með þetta hæfniviðmið == * Hvað getur þú gert úr stafnum þínum? * Rúmfræði og listir) Upphaflega búin til undir nafninu "Verkefni fyrir hæfniviðmið í stærðfræði/Rúmfræðimynstur (7)"
5. mars 2025 kl. 13:43 ‎Rúmfræði og listir (breytingaskrá | breyta) ‎[1.311 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: Efnið var upphaflega unnið af Margéti S. Bjarnadóttur haustið 2013 fyrir kennslustofu á eTwinning-ráðstefnu fyrir evrópska stærðfræðikennara á unglingastigi og fyrri stigum framhaldsskólans. Í kennslustofunni var skoðuð tenging rúmfræði við listir með áherslu á þökun í anda listamannsins M.C. Escher. Það var svo unnið áfram á lesnámskeiði í HÍ undir leiðsögn Guðbjargar Pálsdóttur. Hér fyrir neðan má nálgast fyrirlestur um viðfangsef...)
5. mars 2025 kl. 11:36 ‎Hvað getur þú gert úr stafnum þínum? (breytingaskrá | breyta) ‎[2.399 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Myndir og verklýsing)
4. mars 2025 kl. 10:14 ‎Hæfniviðmið fyrir íslensku/Skrift og frágangur (4) (breytingaskrá | breyta) ‎[693 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: {{ang-hæfnistig}} == Verkfæri fyrir skriftaræfingar == [https://island.is/s/midstod-menntunar-og-skolathjonustu Miðstöð menntunar og skólaþjónustu] hefur aðgengilegar [https://mms.is/namsefni/skriftis-leturgerd Skriftís skriftarleturgerðirnar]. Þær má hlaða niður og nota til að gera sérgerðar skriftaræfingar í ritli eins og Word. Til að æfa skrift með hjálparlinum má nota þessi æfingablöð: * :Mynd:Skriftaræfingarlínur 20.pdf|Skriftaræfingarl...) Upphaflega búin til undir nafninu "Verkefni fyrir hæfniviðmið íslensku/Skrift og frágangur (4)"
20. febrúar 2025 kl. 10:23 ‎Ráðstefna um menntun í náttúruvísindum (breytingaskrá | breyta) ‎[4.404 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: Ráðstefnan vorið 2025 verður haldin í Reykjanesbæ dagana 28.-29. mars 2025.)
14. febrúar 2025 kl. 11:40 ‎Tink@School/Gömul leikföng verða ný (breytingaskrá | breyta) ‎[13.807 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (Ný síða: == Um verkefnið == Þátttakendur eru beðnir um að koma með gömul eða biluð leikföng að heiman (helst rafhlöðuknúin). Þeir eru hvattir til að taka leikföngin í sundur og kynna sér búnaðinn inni í þeim. Eftir að hafa kannað leikfangið á þennan máta og skoðað hvort mögulegt er að gera við leikfangið er næsta skref að setja það aftur saman og gera nýtt leikfang, skúlptúr eða hreyfanlegt tæki. Til þess að gera nýtt leikfang þarf að bæt...) Merki: Sýnileg breyting
13. febrúar 2025 kl. 14:25 ‎Tink@School/Sjálfbært skraut (breytingaskrá | breyta) ‎[9.813 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (Ný síða: == Um verkefnið == Í þessu Tinkering verkefni búa nemendur til hátíðarskreytingar. Fólk hefur jafnan gaman af því að skreyta heimili sín fyrir hátíðleg tækifæri. Þessar skreytingar hafa yfirleitt ekki langan líftíma og þá eru gjarnan keyptar nýjar. Í verkefninu munu nemendur búa til sjálfbærar skreytingar sem tengjast fyrirhuguðum hátíðum eða tilefnum. Skreytingarnar eru gerðar úr endurunnum efnivið. === Tenging við sjálfbærni === * Nemend...) Merki: Sýnileg breyting
13. febrúar 2025 kl. 13:25 ‎Tink@School/Skuggalist með (sjávar) rusli (breytingaskrá | breyta) ‎[9.090 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (Ný síða: == Um verkefnið == Þátttakendur gera tilraunir með ljós og skugga og skapa skuggalistaverk, sem segir ákveðna sögu, úr endurvinnanlegum efnivið eða rusli sem finnst við hreinsunarátak. Innblástur fyrir sköpunarverkin getur komið út frá efniviðnum sjálfum, tengst umhverfismálum eða öðru sem hefur ákveðna þýðingu fyrir þátttakendur. <nowiki>*</nowiki> Verkefnið er unnið í framhaldi af hreinsunarátaki í náttúrunni t.d. í fjöru, við árba...) Merki: Sýnileg breyting
12. febrúar 2025 kl. 14:57 ‎Tink@School/Poki fyrir jörðina (breytingaskrá | breyta) ‎[9.910 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (Ný síða: == Um verkefnið == Hugtakið sjálfbærni felur meðal annars í sér að hugsa vel um jörðina með því að draga úr sóun, endurnýta efni og endurvinna þegar mögulegt er. Við getum verið ofurhetjur þegar kemur að sjálfbærni með því að hvetja aðra til að endurvinna, endurnýta hluti á skapandi hátt og taka vistvænar ákvarðanir í daglegu lífi. Í þessu Tinkering verkefni gera nemendur einstakan poka sem hvetur aðra til að grípa til sjálfbærra a...) Merki: Sýnileg breyting
12. febrúar 2025 kl. 14:33 ‎Tink@School/Regnsafnari (breytingaskrá | breyta) ‎[7.776 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (Ný síða: == Um verkefnið == Í þessu Tinkering verkefni er lögð áhersla á að búa til ílát sem safnar regnvatni með því að nota endurvinnanlegan efnivið sem nemendur sjálfir útvega. Kjarni verkefnisins tengist málefnum sjálfbærni: nemendur eru beðnir um að safna saman endurvinnalegum efnvið úr heimilissorpinu og markmið verkefnisins er safna saman og nýta vatn sem annars færi forgörðum. {| class="wikitable" |Tímalengd |''3 klukkustundir'' |- |Markhópur |'...) Merki: Sýnileg breyting
11. febrúar 2025 kl. 15:19 ‎Tink@School/Jafnvægisskúlptúr (breytingaskrá | breyta) ‎[12.896 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (setja inn verkefni) Merki: Sýnileg breyting
11. febrúar 2025 kl. 14:14 ‎Tink@School/Stillumynd (breytingaskrá | breyta) ‎[12.993 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (setja inn efni fyrir verkefnið) Merki: Sýnileg breyting
11. febrúar 2025 kl. 11:33 ‎Tink@School/Hreyfanlegt skilti (breytingaskrá | breyta) ‎[11.875 bæti] ‎Anna Bjarnadóttir (spjall | framlög) (setja inn nýtt verkefni) Merki: Sýnileg breyting
10. febrúar 2025 kl. 17:06 ‎DNA einangrun (breytingaskrá | breyta) ‎[5.524 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: <div class="col-xs-12 col-sm-6 col-md-4 col-lg-3 col-xl-2" style="float:right;>{{#ev:youtube|tvJVYazku7U|height=200px}}</div> Það er tilvalið að vinna þessa tilraun í smáum hópum eða jafnvel í pörum ef nóg er til af glerglösum, krukkum, tilraunaglösum eða álíka ílátum. Tilraunin gengur út á að einangra DNA úr frumum lauks. Hún er tiltölulega auðveld í framkvæmd en skilur eftir sig smávegis uppvask. Hægt er að skala tilraunina upp eftir þörfum. S...)
10. febrúar 2025 kl. 16:13 ‎Hæfniviðmið náttúrugreina/Sýrustig (7) (breytingaskrá | breyta) ‎[813 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: {| class="wikitable" style="width: 100%; background-color: #ded; text-align: center;" |við lok 4. bekkjar |við lok 7. bekkjar |við lok 10. bekkjar |} Sýrur og basar eru efni sem hafa ákveðna eiginleika. Formlega eru til nokkrar skilgreiningar, t.a.m. að sýrur geti losað sig við vetnisjón (<chem>H+</chem>) og basi tekið við vetnisjónum. Okkur nægir að segja að sýrur og basar hafi ákveðna eiginlei...) Upphaflega búin til undir nafninu "Verkefni fyrir hæfniviðmið náttúrugreina/Sýrustig (7)"
10. febrúar 2025 kl. 16:01 ‎Matarsódi og lyftiduft (breytingaskrá | breyta) ‎[1.991 bæt] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: Þessi tilraun tengist Klassísk efnahvörf/Matarsódi og ediksýra og er ágæt sem næsta skref. == Efni og áhöld == Í þessa tilraun þarf: * {{bún|Matarsódi}} * {{bún|Lyftiduft}} - gættu þess að þetta sé lyftiduft án sýru (baking powder, ekki baking soda) * Þrjú ílát til að blanda í, t.d. glas eða tilraunaglös * Lítil skeið til að skammta == Framkvæmd == {{skref|byrja}} {{skref|Settu lítið magn af matarsóda í glas og leystu upp í vatni...)
10. febrúar 2025 kl. 15:17 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Etanól (breytingaskrá | breyta) ‎[1.004 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: right|300px 300px|right == Lýsing == Etanól (<chem>CH3CH2OH</chem>, einnig ritað <chem>C2H5OH</chem> eða <chem>C2H6O</chem>), einnig kallað ethýlalkóhól eða vínandi, er eldfimt og litarlaust lífrænt efnasamband. == Innkaup == * [https://www.funi.is/smavara Fanola ethanol] (Funi, 1,0 l á 1400 kr. og 5 l á 5400 kr. [2025.02.]) * [https://www.bauhaus.is/etanol-borup-bio-2-5l Etanól Borup Bio 2,5L] (Bauhaus, 5800...)
10. febrúar 2025 kl. 14:31 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Lyftiduft (breytingaskrá | breyta) ‎[1.142 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: right|300px == Lýsing == Lyftiduft er efnablanda sem notuð er í matargerð, t.d. til að lyfta deigi. Ein gerð lyftidufts er gerð úr vínsteini ('e.' tartaric acid) og nefnist þá vínsteinslyftiduft ('e.' cream of tartar). == Innkaup == Lyftiduft fæst í matvöruverslunum. Til eru margar gerðir sem innihalda ólíkar sýrur. Dæmi: * Royal Baking Powder * Gestus Bagepulver * [https://kronan.is/vara/100219107-tam-vinsteinslyft...)
5. febrúar 2025 kl. 22:01 ‎Kynning á eðlisfræði í Flensborg/Arkimedes (breytingaskrá | breyta) ‎[3.601 bæt] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == Bakgrunnur == Hlutur sem sökkt er í vökva léttist um þunga þess vökva sem hann ryður frá sér. Af því eðlismassi vatns er <math>1 \text{g}/\text{cm}^3</math> þá þýðir létting hlutarins um <math>1 \text{g}</math> að rúmmál hlutarins er <math>1 \text{cm}^3</math>. Þannig má finna rúmmál hlutar með því að mæla hversu mikið léttari hann er í vatni en lofti. Eðlismassa má ennfremur reikna með <math>\text{eðlismassi} = \tfrac{\text{massi}}{\text...)
5. febrúar 2025 kl. 21:33 ‎Kynning á eðlisfræði í Flensborg/Þyngdarhröðun Jarðar (breytingaskrá | breyta) ‎[3.315 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == Bakgrunnur == Á Íslandi fá hlutir í frjálsu falli hröðun niður á við sem nemur <math>9,82 \text{m}/\text{s}^2</math>, ef engin loftmótstaða verkar. Fyrir hlut sem fellur með jöfnum hraða gildir <math>s=v \cdot t</math> og viðurkenndur lokahraði A4 blaðs er <math>0,95 \text{m}/\text{s}</math>. Fyrir hlut sem fellur með jafnri hröðun gildir <math>s=\tfrac{1}{2} \cdot a \cdot t^2</math>. Frávik niðurstöðu þinnar frá viðurkenndu gildi er reiknað með...)
5. febrúar 2025 kl. 21:14 ‎Kynning á eðlisfræði í Flensborg/Eðlismassi (breytingaskrá | breyta) ‎[3.340 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == Bakgrunnur == Eðlismassi er mælikvarði á hversu þétt efni er og er hann reiknaður með <math>\rho = \frac{m}{V} = \frac{\text{massi}}{\text{rúmmál}}</math> þar sem gríski stafurinn litla hró táknar eðlismassann. Eðlismassi timburs er breytilegur: <math>\rho_{\text{fura}}=0,45 \text{ g/cm}^3</math>, <math>\rho_{\text{greni}}=0,65 \text{ g}/\text{cm}^3</math>, <math>\rho_{\text{mahony}} = 0,75 \text{g}/\text{cm}^3</math>. Eðlismassi áls er <math>\rho_{\text{á...)
4. febrúar 2025 kl. 23:57 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Bikarglas (breytingaskrá | breyta) ‎[828 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :''Sjá einnig: {{bún|Glervara}}'' right|200px Bikarglös eru afar gagnleg fyrir ýmis verkefni þar sem framkvæma á efnahvarf eða vinna með vökva á annan hátt. == Gagnlegt magn == ;100 ml : 12 stk. - Nóg til að geyma í vökva í litlu magni, oft fyrir sýnitilraunir. Ef nemendur eiga að vera hvert með 100 ml bikarglas þarf fleiri. ;250 ml : Nógu mörg svo hver 2-3 nemenda hópur geti mælt samtímis og glösin nái að þorna á mi...)
4. febrúar 2025 kl. 23:27 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Mæliglas (breytingaskrá | breyta) ‎[1.302 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: right|200px Mæliglös eru grönn, sívalningslaga glös með rákum á til aflestrar á rúmmáli vökva sem í þau eru sett. Mæliglös eru töluvert notuð í verklegar æfingar í náttúruvísindum. Að lesa af mæliglasi krefst skilnings og einhverrar vandvirkni. Sjá tvennar leiðbeiningar hér: * [https://web.archive.org/web/20160216103647/http://www.dlsu.edu.ph/academic...)
4. febrúar 2025 kl. 23:06 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Glervara (breytingaskrá | breyta) ‎[1.346 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: Glervara er hvers kyns tæki og tól sem gerð eru úr gleri. Gler hefur afburða eiginleika til notkunar í t.d. efnafræði og líffræði, m.a. hvað það getur verið þolið fyrir efnum og hita. Sem dæmi um algenga glervöru má nefna (tillaga að magni sem gott er að hafa fyrir kennslu á unglingastigi grunnskóla): ; {{bún|Mæliglas}} : '''10 ml''': 12 stk. : '''25 ml''': 12 stk. : '''100 ml''': Nógu mörg svo hver 2-3 nemenda hópur geti mælt samtímis og glösin...)
4. febrúar 2025 kl. 21:39 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Saltsýra (breytingaskrá | breyta) ‎[1.963 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == Lýsing == Saltsýra (<chem>HCl(aq)</chem>) er vetnisklóríðgas (<chem>HCl(g)</chem>) leyst upp í vatni. Það er sterk sýra og er með pH-gildi í kringum -0,8 eða -1,0 fyrir 20-34% styrk m.v. massahlutfall. Saltsýra er mikið notuð í iðnaði. Magasýrur mannfólks eru að miklu leyti saltsýra. == Innkaup == Saltsýra má fá í mismiklu magni en eini birginn sem höfundur þessa texta veit af er BYKO: * [https://byko.is/vara/saltsyra-167251 Saltsýra] (BYKO, 210...)
4. febrúar 2025 kl. 11:36 ‎Búnaður fyrir náttúruvísindakennslu/Vogir (breytingaskrá | breyta) ‎[2.717 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: Það er gagn af ýmiskonar vogum í kennslu náttúruvísinda. Hér eru nokkrar slíkar fyrir ólíkar þarfir. == Hliðrænar vogir == Sumar skólastofur eru með hliðrænar vogir þar sem notandi færir til lóð á vogarstöng til að mæla massa þess sem á vogina er lagt. Slíkar vogir kenna mikilvægi núllstillingar og þjálfa hæfni í mælingum. Sá er þetta ritar veit ekki hvort þær séu seldar hérlendis utan [https://a4.is/ohaus-vog-fyrir-kennara.html sérpö...)
7. janúar 2025 kl. 15:28 ‎Klassísk efnahvörf/Eldheldur peningaseðill (breytingaskrá | breyta) ‎[4.329 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: == Framkvæmdalýsing == === Efni og áhöld === * Filterpappír eða vatnsmálningarpappír * Tangir * 1 x Hitaþolnar mottur/plattar * <math>45 \mbox{ cm}^3</math> {{bún|etanól}} eða {{bún|rauðspritt}} (Varúð: eldifimir vökvar og gufur!) * <math>45 \mbox{ cm}^3</math> vatn * 3 x <math>250 \mbox{ cm}^3</math> {{bún|Bikarglas|bikarglös}} (7 cm í þvermál) * Bunsenbrennari ==== Valfrjálst ==== * {{bún|Matarsalt}} * Peningaseðill (úr pappír, ekki gerviefnum) ===...)
6. janúar 2025 kl. 16:15 ‎Efnisheimurinn/Vetnisblaðran (breytingaskrá | breyta) ‎[784 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þegar sink (<chem>Zn</chem>) er sett úr í saltsýru (<chem>HCl(aq)</chem>) myndast vetnisgas:'' :: <chem>Zn(s) + HCl(aq) -> ZnCl2(aq) + H2(g)</chem> : ''Í þessari tilraun er vetninu safnað í blöðru sem sett er yfir stútinn á flöskunni með saltsýrunni og sinkinu. Í blöðruna berst líka andrúmsloft sem fyrir var í flöskunni. Um fimmtungur þess er súrefni. Þetta þýðir að í blöðruna safnast ekki bara vetni heldur...)
6. janúar 2025 kl. 16:13 ‎Efnisheimurinn/Óstöðugt efni (breytingaskrá | breyta) ‎[1.007 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Efnið sem hér um ræðir er niturtríjoðíð eða <chem>NI3</chem>. Þetta er mjög óstöðugt efni sem rofnar (springur) við minnstu snertingu. Hér er niturtríjoðíð búið til með því að blanda saman ammóníaklausn (<chem>NH3(aq)</chem>) og joði (<chem>I2</chem>). Þá verður efnahvarf:'' :: <chem>NH3(aq) + I2 (s) -> NI3(s) + H2(g)</chem> : ''Niturtríjoðíðið er síðan þurrkað. Þegar það er vel þurrt er það m...)
6. janúar 2025 kl. 16:09 ‎Efnisheimurinn/Saltsýra og vítissódi (breytingaskrá | breyta) ‎[538 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Að baki þessari tilraun er hlutleysing: Þegar sýra og basi koma saman eyða þau hvort öðru og mynda salt og vatn, hér matarsalt:'' :: <chem>NaOH(aq) + HCl(aq) -> NaCl(aq) + H2O(l)</chem> :: vítissódi + saltsýra <chem> -> </chem> matarsalt + vatn : ''Með öðrum orðum, það verður til matarsaltlausn. Þegar hún er hituð (eins og gert er í tilrauninni) gufar vatnið upp en matarsaltið situr eftir sem hvít skán: <chem>NaC...)
6. janúar 2025 kl. 16:03 ‎Efnisheimurinn/Natrín í vatn (breytingaskrá | breyta) ‎[701 bæt] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Natrín er afar hvarfgjarn málmur. Þegar hann kemur í vatn hvarfast hann óðar við vatnið með eftirfarandi hætti: :: <chem>2 Na(s) + 2 H2O(l) -> 2 NaOH(aq) + H2(g)</chem> : ''Eins og sjá má myndast tvö efni, <chem>NaOH</chem>, sem er vítissódi og <chem>H2</chem>, sem er vetni. Vítissódi er sterkur basi og gerir vatnið basískt. Þetta skýrir litabreytinguna sem sjá má í tilrauninni. Vetni er eldfim lofttegund, svo eldfi...)
6. janúar 2025 kl. 16:01 ‎Efnisheimurinn/Áhrif koltvíoxíðs á sýrustig vatns (breytingaskrá | breyta) ‎[798 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þetta er leikur með sýrustig og litvísi, í þessu tilviki BTB sem er blátt í basísku vatni en gult í súru vatni. Þegar lofti er dælt í gegnum blátt (basískt) BTB-vatn verður engin breyting. Blási maður hins vegar í gegnum slíka lausn með sogröri verður vatnið gult (súrt). Þetta stafar af því að í útöndunarlofti er mun meira (4%) af koltvíoxíði (<chem>CO2</chem>) en í andrúmslofti (0,004%). Þegar koltv...)
6. janúar 2025 kl. 15:59 ‎Efnisheimurinn/Gullgerðarlist (breytingaskrá | breyta) ‎[813 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þessi tilraun byggist á fellingu. Hér eru notuð tvö efni, blýnítrat (<chem>Pb(NO3)2</chem>) og kalínjoðíð (<chem>KI</chem>). Bæði þessi efni eru samsett úr jónum. Þegar þau eru leyst í vatni sundrast þau í þær jónir sem þau eru samsett úr. Í öðru tilvikinu eru þetta blýjónir (<chem>Pb2+</chem>) og nítratjónir (<chem>NO3-</chem>), í hinu tilvikinu kalínjónir (<chem>K+</chem>) og joðíðjónir (<chem>I-<...)
6. janúar 2025 kl. 15:54 ‎Efnisheimurinn/Gosbrunnur með ammóníaki (breytingaskrá | breyta) ‎[1.325 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þessi tilraun er byggð á leysni ammóníaks í vatni. Til að byrja með er ammóníaki safnað í flösku með því einfaldlega að hvolfa tómri flösku yfir aðra flösku með ammóníaklausn. Þá streyma ammóníaksameindir (<chem>NH3</chem>) upp í efri flöskuna. Meðan þetta gerist er útbúin vatnslausn með BTB-litvísi. Vatnið er gert súrt með saltsýru (<chem>HCl</chem>) og verður þá gult enda er BTB gult í súru va...)
6. janúar 2025 kl. 15:53 ‎Efnisheimurinn/Vertu gul (breytingaskrá | breyta) ‎[829 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Þessi tilraun byggist á sýrustigi. Kranavatn á Íslandi er alla jafnan basískt, sýrustig (pH) þess 8 eða hærra. Í loftinu sem við öndum frá okkur er talsvert magn af koltvíoxíði (CO 2). Þegar koltvíoxíð kemur í vatn myndast kolsýra (H2CO3): :: <chem>CO2(g) + H2 O(l) -> H2CO3(aq)</chem> : ''Við þetta lækkar sýrustig vatnsins. Í sýnitilrauninni er notaður sérstakur litvísir, fenólrautt. Líkt og á við um að...)
6. janúar 2025 kl. 15:51 ‎Efnisheimurinn/Eldfjall (breytingaskrá | breyta) ‎[580 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Efnið sem notað er í tilrauninni er ammóníumdíkrómat en formúla þess er <chem>(NH4)2Cr2O7</chem>. Þegar þetta efni er hitað rofnar það samkvæmt eftirfarandi efnajöfnu:'' :: <chem>(NH4)2Cr2O7(s) -> 2 Cr2O 3(s) + 2 NH3(g) + H2O(g)</chem>. : ''Í eldfjallinu eru líka magnínbútar (<chem>Mg</chem>). Magnín er mjög hvarfgjarn málmur (alkalímálmur) sem fuðrar upp þegar hann nær ákveðnu hitastigi. Við sjáum þetta se...)
6. janúar 2025 kl. 15:46 ‎Efnisheimurinn/Kertaloginn (breytingaskrá | breyta) ‎[398 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Í bókinni er fjallað ítarlega um kertalogann og því litlu við að bæta hér. Vel fer á því að nemendur skoði kertalogann fyrst heima í rólegheitum, teikni hann og setji á blað hugmyndir sínar. Síðan koma þau í skólann og ræða við félaga sína og kennarann um þetta merkilega fyrirbæri."'')
6. janúar 2025 kl. 15:45 ‎Efnisheimurinn/Kranavatn (breytingaskrá | breyta) ‎[364 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Vatn og matarolía eru bæði gerð úr sameindum, vatn úr vatnssameindum og matarolía úr fitusameindum. Fitusameindir eru gerólíkar vatni að byggingu og því vatnsfælnar, dragast hver að annarri en „forðast“ vatnssameindir. Þess vegna skiljast þessir vökvar að."'')
6. janúar 2025 kl. 15:44 ‎Efnisheimurinn/Vatn og matarolía (breytingaskrá | breyta) ‎[364 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Vatn og matarolía eru bæði gerð úr sameindum, vatn úr vatnssameindum og matarolía úr fitusameindum. Fitusameindir eru gerólíkar vatni að byggingu og því vatnsfælnar, dragast hver að annarri en „forðast“ vatnssameindir. Þess vegna skiljast þessir vökvar að."'')
6. janúar 2025 kl. 15:43 ‎Efnisheimurinn/Hjartarsalt hitað (breytingaskrá | breyta) ‎[576 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Hjartarsalt er notað sem lyftiefni í bakstur. Það er blanda af ammóníumbíkarbónati (NH4HCO3 ) og ammóníumkarbamínati (NH2COONH4). Þegar þessi blanda er hituð sundrast hún í ýmsar lofttegundir og þá helst ammóníak (NH3) og koltvíoxíð (CO2) en einnig myndast vatnsgufa (H 2O). Áður fyrr voru horn, leður og klaufir af veiðidýrum hituð og nýtt til þess að vinna efnið, gjarnan af hjörtum, og er nafnið þaðan...)
6. janúar 2025 kl. 15:42 ‎Efnisheimurinn/Athugun á stálull og álpappír (breytingaskrá | breyta) ‎[693 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Myndskeiðið talar sínu máli. Því má e.t.v. bæta við að ryðmyndun felur í sér að járn gengur í efnasamband við súrefni og vatn. Við þetta oxast járnið en það þýðir að það verður að jónum (Fe 2+ og Fe3+). Þetta á almennt við þegar málmar oxast, þ.e. málmurinn fer yfir á jónir. Þetta gerist til dæmis í náttúrunni þar sem grunnvatn rennur um berg. Það leysir upp málma í berginu. Málmarnir um...)
6. janúar 2025 kl. 15:41 ‎Efnisheimurinn/Er hægt að þjappa lofti saman? (breytingaskrá | breyta) ‎[190 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Myndskeiðið talar sínu máli. Hér er lykilatriði að nemendur fá tækifæri til að prófa sjálfir!"'')
6. janúar 2025 kl. 15:41 ‎Efnisheimurinn/Mjólk og borðedik (breytingaskrá | breyta) ‎[2.345 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: :'''''Úr skýringum við myndband:''' "Myndskeiðið talar sínu máli. Vert er að benda nemendum á að mjólk er að mestum hluta vatn og að það sem sést renna gegnum síupappírinn er að mestu leyti vatn. (Sumir nemendur halda að þetta sé bara borðedikið sem notað var í byrjun.)"'')
6. janúar 2025 kl. 15:37 ‎Efnisheimurinn (breytingaskrá | breyta) ‎[2.979 bæti] ‎Martin (spjall | framlög) (Ný síða: right|300px '''[https://vefir.mms.is/flettibaekur/namsefni/efnisheimurinn/ Efnisheimurinn]''' er kennslubók í efnafræði fyrir unglingastig, saminn af Hafþóri Gujónssyni árið 2005 og hefur verið vinsæl bók í kennslu í tvo áratugi. Með bókinni var unninn ''[https://vefir.mms.is/efnisheimurinn/index.htm Námsvefur Efnisheimsins]'' og kennir þar ýmissa grasa. Hér hefur verið tekið saman eitthvað af e...)